مدل های مختلف کارآفرینی

راه اندازی کسب و کار و به ثمر رساندن ایده ها همیشه بسیار جذاب است. افرادی هستند که از هر فرصتی استفاده می کنند؛ از هر ایده ای بهره برداری می کنند؛ از هر ابزاری کمک می گیرند؛ در نهایت به یک کسب و کار بی بدیل دست پیدا می کنند. تعریف های زیادی از کارآفرینی وجود دارد. انواع کارآفرینی نیز تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. به محض شنیدن کارآفرینی ذهن ما به سمت خلق یک شغل جدید یا موقعیت شغلی جدید می رود. با این وجود کارآفرینی تعریف های متفاوتی دارد و انواع کارآفرینی نیز به سادگی قابل دسته بندی نیست. دلیل این مسئله را در ادامه پیگیری خواهیم کرد. با شاپفا همراه باشید.

کارآفرینی چیست؟

کارآفرینی تعریف های متعددی دارد. به عبارتی ساده و قابل درک می توان گفت «کارآفرینی به شناخت صحیح موقعیت هایی گفته می شود که همه افراد توان دیدن آن را ندارند و پاسخی متفاوت و فراتر از امکانات موجود برای حل مسئله ارائه می دهد.»

هنگامی می توان یک فرد را کارآفرین نامید که کسب و کار او دارای یکی از فاکتورهای راهکار متفاوت، محصول متفاوت یا ابزار متفاوت باشد. ممکن است شما در حال تولید و ساخت محصولی کاملاً مشابه با فرد یا کسب و کار دیگر باشید؛ ممکن است ابزار شما نیز با آن‌ها یکسان باشد؛ اما اگر راهکار شما برای تولید این محصول متفاوت بوده و بتواند از مسیر یا هزینه ها بکاهد، شما کارآفرین هستید.

هاروارد استیونسون، ملقب به «شیر عرصه کارآفرینی» تعریف ساده و متفاوتی از کارآفرینی دارد. از دیدگاه او، «کارآفرینی به پیگیری فرصت هایی گفته می شود که فراتر از منابع در دسترس وجود دارند.» بیشتر افراد می توانند با منابع موجود و در دسترس از نقطه A به نقطه B برسند؛ با این وجود، افرادی که بتوانند بدون دسترسی به این منابع مسیر نامبرده را طی کنند، معدود هستند.

بزرگ‌ترین و گاهی اوقات تنها رقیب کارآفرین خودش است. صاحبان کسب و کار دارای رقبای زیادی هستند. سعی می کنند رقبا را تحت نظر داشته و با بهبود شرایط ممکن از آن‌ها پیشی بگیرند. با این وجود اگر کسب و کار شما از نوع کارآفرینی باشد، رقبای شما یا انگشت شما هستند یا اصلاً وجود ندارند.

کارآفرین در حوزه کسب و کار خود رهبری می کند. اگر کسب و کاری مشابه او نیز پیدا شود، سعی در تقلید و پیاده سازی راهکارهای او را دارد. اگر کارآفرین دارای ایده ای ناب باشد تا سال ها بر اریکه قدرت آن کسب و کار تکیه خواهد داد. برای مثال شرکت های زیادی امروزه در عرصه تولید خودرو مشغول هستند اما تنها چند خودروسازی مطرح دنیا هستند که نام آن‌ها را تقریباً کودکان 3-4 ساله نیز می دانند.

اما مسئله اینجاست که کارآفرینی اغلب با یک واژه دلهره آور همراه است و آن واژه کذایی «خطرپذیری» است. هنگامی که به دنبال کارآفرینی باشید، همواره باید خطر کنید. ممکن نیست که میزان ریسک شما با یک صاحب کسب و کار عادی یکسان باشد. صاحبان کسب و کار همیشه به دنبال حاشیه امنیت و دوری از هرگونه خطر هستند. کارآفرین با شمشیر شجاعت به قلب خطر می تازد.

با این اوصاف «کارآفرین را می توان یک رهبر شجاع با ایده ای جدید فراتر از تصورات دیگر افراد دانست.» اما انواع کارآفرینی می تواند معادله ما را متفاوت از آنچه که هست، پیش ببرد. تفاوتی که در ادامه در خصوص آن صحبت خواهیم کرد و شما را با انواع کارآفرینی بیشتر آشنا خواهیم ساخت.

انواع کارآفرینی و تضادی دیوانه وار

اگر گشت و گذاری در وب‌سایت های مرتبط با حوزه کسب و کار داشته باشید، متوجه می شوید که هرکس سعی دارد کارآفرینی را در قالب های متفاوت دسته بندی کند. مشکل اینجا است که اگر کارآفرینی را بتوان دسته بندی کرد و به یک قالب مشخص محدود کرد، دیگر اسم آن کارآفرینی نمی شود. آفرینش به معنای خلق آن چیزی است که فراتر از تصور افراد و خارج از چارچوب های معمول است.

با این اوصاف، می توان کارآفرینی هایی که تابه‌حال انجام شده اند را دسته بندی کرد و برای آن‌ها انواع تعریف کرد. در این صورت است که می توان بدون تخریب تعریف واقعی کارآفرینی برای آن انواعی نیز تعیین کرد.

انواع کارآفرینی بر اساس نوع کسب و کار

هر کسی در یک زمینه بخصوص مشغول فعالیت است. ذهن هر فردی در یک زمینه مشخص خلاقیت بالایی دارد. هرکسی به یک محور متفاوت جهت دارد. از این رو بر اساس نوع کسب و کاری که در آن کارآفرینی می کنید، انواع کارآفرینی متفاوت خواهد بود.

کارآفرینی تولیدی

اولین و متداول ترین نوع کارآفرینی که با شنیدن نام کارآفرینی به ذهن شما خطور می کند، کارآفرینی تولیدی است. چرا که با شنیدن کارآفرین این احساس القا می شود که فرد باید چیزی بیافریند و تولید کند. کارآفرینی تولیدی دقیقاً این تعریف را تداعی می کند. اگر کسب و کار شما در حال تولید محصولی باشد که بازار به آن نیاز دارد، در دسته کارآفرینی تولیدی قرار خواهید گرفت.

در این نوع کارآفرینی مواد خام به یک محصول قابل استفاده تبدیل می شود. البته محصول شما ممکن است نمونه مشابه داشته باشد اما روش تولید و مسیر شما است که کسب و کار شما را متفاوت از بقیه کرده و شما را در قشر کارآفرینی قرار می دهد.

کارآفرینی تجاری

شما در حال تجارت هستید. کار تاجر انتقال و رد و بدل کردن محصول است. محصول را از تولیدکننده دریافت کرده و به مشتری یا فروشنده های کوچک‌تر تحویل می دهد. دنیای تجارت ساده تر از دنیای تولید است اما کارآفرینی در این حوزه دشوارتر از حوزه تولید است. به عبارتی اگر می خواهید تجارت شما کارآفرینی محسوب شود باید بسیار متفاوت عمل کنید. راهکار شما باید بسیار ناب و متفاوت باشد.

کارآفرینی اجتماعی (انسانیت محور)

کارآفرین اجتماعی به دنبال حل مشکلات جامعه است. کمتر کسی به دنبال این نوع کارآفرینی می رود چون به شدت انسانیت محور است. بدین معنا که باید احساسات و خوی انسانی شما بر کسب منفعت ارجحیت داشته باشد. ممکن است یک کسب و کار در حال ریشه کن کردن فقر در یک منطقه باشد؛ ممکن است برای جلوگیری از افزایش دمای کره زمین فعالیت کند؛ ممکن است در تلاش برای جلوگیری از آتش سوزی جنگل ها باشد؛ در مجموع میزان درآمد این نوع کسب و کار یا بسیار اندک است یا بیشتر آن برای هموار کردن مسیر و رسیدن سریع تر به هدف هزینه می شود.

انواع کارآفرینی بر اساس گرایش

ممکن است مدل کسب و کار شما به سمت یک مجموعه یا دایره بزرگ‌تر شکل گیرد یا اینکه به صورت مستقل و متکی به خود در حال اجرا باشد. اینجا است که دوباره می توان کارآفرینی را در زیرشاخه های دیگری دسته بندی کرد. از متداول ترین انواع کارآفرینی در این حوزه می توان به کارآفرینی مستقل، سازمانی، فرهنگی و اجتماعی اشاره کرد که در ادامه به صورت مختصر به هرکدام خواهیم پرداخت.

کارآفرینی مستقل

مستقل کار می کنید. نیاز به حمایت کسی ندارید. احتمال شکست شما بالا می رود و خطرپذیری بالایی نیاز دارید. البته مقصود از مستقل کار کردن، تنهایی و تک نفره کار کردن نیست. ممکن است شما یک گروه چند نفره یا بزرگ باشید اما استقلال شما حفظ شده است و برای پیشبرد اهداف خود به کسی، سازمانی یا نهادی نیاز ندارید.

از آنجایی که زنجیره ارتباط شما با بیرون پاره شده و باید تکیه بر توانایی های خود داشته باشید، میزان خطرپذیری این نوع کار آفرینی بالا است.

کارآفرینی سازمانی

این نوع کارآفرینی در سازمان ها شکل می گیرد. ممکن است هدف آن برطرف کردن یک رکود یا ایجاد یک راهکار جدید باشد. ممکن است در صدد بازده بهتر و سوددهی بیشتر یک محصول باشند. هنگامی که هدف شما افزایش سهم سازمان در بازار یا بهبود اوضاع سازمان باشید، کارآفرینی شما از نوع سازمانی است. در این نوع بازاریابی معمولاً هدف ایجاد محصول نیست؛ بلکه هدف اصلی بازاریابی است.

کارآفرینی اجتماعی

این نوع کارآفرینی را در بخش قبلی توضیح دادیم. هدف شما در این نوع کارآفرینی حل مشکلات جامعه است. معمولاً افرادی دست به چنین کارآفرینی هایی می زنند که به لحاظ مالی مشکلی ندارند. منبع درآمد آن‌ها از جای دیگری تأمین می شود و دغدغه آن‌ها پول و مسائل اقتصادی نیست. افراد خیر بیشترین سهم را در این نوع کارآفرینی دارند.

کارآفرینی فرهنگی

حوزه فرهنگ در کشور ما با اینکه فعالیت زیادی دارد اما متأسفانه حمایت آن‌چنانی از آن نمی شود. به همین منظور شاید بتوان کارآفرینی فرهنگی را از بسیاری جهات به کارآفرینی اجتماعی تشبیه کرد. در کارآفرینی فرهنگی، دغدغه شما ارتقای سطح فرهنگی جامعه و ایجاد ارزش های فرهنگی است.

بهترین نوع کارآفرینی کدام است؟

شاید با دسته بندی ها و تعاریف متفاوتی که از کارآفرینی ارائه شد، این سؤال برای شما پیش آمده باشد که کدام یک از انواع کارآفرینی را انتخاب کنید. در کدام حوزه مشغول کارآفرینی باشید. پاسخ ما به شما این است که در هیچ‌کدام! همان‌طور که در ابتدا نیز توضیح دادیم، اگر کسب و کار خود را به یکی از این حوزه ها محدود کنید، کارآفرینی نخواهید کرد. تنها از یک سری الگوهای تکراری و دسته بندی شده پیروی کرده اید.

افراد کارآفرین معمولاً خلاق هستند. کمتر پیش می آید که یک کارآفرین بنشیند و انواع کارآفرینی را مطالعه کرده و بر اساس آن کارآفرینی کند. معمولاً همه چیز از یک جرقه شروع می شود. کارآفرین تیزبین است. اطراف خود را با دقت زیر نظر دارد. در هر جایی که خلأ مشاهده می کند، در صدد پر کردن آن است. هر جایی که بهتر می توان خدماتی را ارائه کرد، گلایه نمی کند بلکه در صدد پیدا کردن آن «بهتر» است.

اگر می خواهید به جرگه کارآفرینان بپیوندید، بهتر است خارج از چارچوب فکر کنید. همه مشکلات را ببینید و برای رفع یا بهتر کردن آن تفکر کنید. همه افراد می توانند از مشکلات و موانع موجود گلایه کنند. همه افراد می توانند موانع را به خوبی ببینند. کارآفرین راهکار برطرف کردن این موانع را می بیند. کارآفرین پشت پرده مسائل و مشکلات را بررسی می کند.

کارآفرینی در ایران

شاید بزرگ‌ترین مشکل کشور ما را کمبود کارآفرین دانست. بدون شک دولت یکی از بزرگ‌ترین مقصران میزان بالای بیکاری است اما سهم افراد را نیز نمی توان انکار کرد. متأسفانه در سال های اخیر یک موج ناامیدی از تغییر فضای موجود در جامعه حاکم شده است. احساسی وجود دارد که تنها باید دنبال کار گشت. احساسی که در جوامع پیشرفته کمتر وجود دارد. همیشه درصد افراد کارآفرین نسبت به افرادی که به دنبال کار می گردند کمتر است اما این میزان در کشور ما بسیار ناچیز و نزدیک به صفر است.

البته نمی توان مشکلاتی از جمله نبود منابع مالی، حمایت اندک یا عدم حمایت دولت از کارآفرینان و خطرپذیری اندک به دلیل ترس از آینده را نادیده گرفت. در کشور ما هر روزه قیمت ها بالا می رود. ثبات اقتصادی به کمترین میزان ممکن رسیده است. همین عامل باعث می شود که روحیه خطرپذیری افراد به شدت کاهش یابد. چراکه دیگر با متغیرهایی سروکار داریم که هرکدام دارای متغیرهای دیگری هستند. تعداد متغیرها به حدی بالا است که تقریباً امکان پیش بینی آینده را غیرممکن کرده است.

با این وجود همیشه می توان از دل مشکلات بزرگ یک راهکار طلایی را نیز پیدا کرد. برای همین اسم آن را ریسک گذاشته اند. شکست شما با زیان بسیار زیادی همراه است اما موفقیت شما نیز به همان اندازه بزرگ خواهد بود. در موقعیتی که بیشتر افراد از خطر می گریزند، اگر شما این خطر را قبول کرده و به موفقیت برسید، توقف شما کار ساده ای نخواهد بود. به همین دلیل است که باید همیشه به آینده امیدوار بود و حتی در سخت ترین شرایط ممکن نیز به دل مشکلات تاخت.

کارآفرینی از دل بحران

در کشور ما مشکلات زیاد است اما همیشه می توان از یک فضای دشوار نیز بزرگ‌ترین موقعیت ها را خلق کرد. برای مثال اگر بیماری کرونا را در نظر بگیرید، می بینید که بسیاری افراد کسب و کارهای خود را تغییر دادند. البته جدای از افرادی که با «کارآفرینی احتکار» نمک بر زخم مردم پاشیدند.

کسانی که تا یک سال پیش دورکاری، فری لنسینگ و تجارت الکترونیک را بی پایه و اساس می دانستند، امروزه می بینند که چقدر اشتباه می کردند. واقعیت این است که کرونا و مشکلاتی از این دست ممکن است تا مدت ها ادامه داشته باشد. با ورود به عصر ارتباطات داشتن یک فروشگاه اینترنتی کم کم به لازمه هر کسب و کار تبدیل می شود. حوزه ای که کارآفرینی در آن به ساده ترین شکل ممکن امکان پذیر است.

البته بدون شک دنیای فروش اینترنتی نیز مخاطره های خاص خود را دارد. بهتر است با کسب اطلاعات کامل به این حوزه ورود کنید. نظر شما در خصوص انواع کارآفرینی و فرصت های ایجاد شده توسط آن‌ها چیست؟ از نظر شما کارآفرینی در ایران به سمت غیرممکن سوق داده می شود؟ به نظر شما کارآفرینی در چه حوزه هایی امروزه بهتر جوابگو است؟ آیا در زمینه ای کارآفرینی کرده اید یا قصد این کار را دارید؟ دیدگاه های خود را با ما و دیگر دوستان خود در شاپفا در میان بگذارید.