9 گام تا نوشتن بوم کسب و کار

راه‌اندازی یک کسب‌وکار یا پیشبرد آن در بازارهای پررقابت امروزی اصلا کار آسانی نیست. مسلما برای موفق‌شدن در این راه به یک برنامه دقیق نیاز است؛ اما چگونه می‌توان برای یک کسب‌وکار با این همه زیروبم برنامه‌ای جامع و دقیق ریخت؟ برای این کار می‌توانید روی بوم کسب‌وکار حساب کنید. این ابزار ساده؛ اما کاربردی کمک می‌کند تا بخش‌های مهم کسب‌وکار خود را موشکافانه بررسی کنید و برای مدیریت کامل هیچ‌چیز را از قلم نیندازید.

پس اگر ایده‌ای در سر دارید؛ می‌خواهید کسب‌وکاری برای خود راه‌اندازی کنید یا به‌دنبال راهی برای تضمین موفقیت کسب‌وکار خود هستید، باید بدانید که بوم کسب و کار چیست. با ما همراه باشید تا پس از آشناشدن با این مفهوم حیاتی، گام به گام نوشتن یک مدل بوم کسب‌وکار را هم مرور کنیم.

بوم کسب و کار چیست؟ آشنایی با مفهوم business model canvas

بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas)یک ابزاری است که با کمک آن می‌توانید تمام بخش‌های مهم کسب‌وکار خود را زیر ذره‌بین قرار دهید. در واقع با کمک این نقشه یا الگو، مسیر پیش‌روی ایده یا کسب‌وکار خود را به تصویر می‌کشید. در این نقشه مشخص می‌کنید که:

• قصد جذب چه مشتریانی را دارید؛
• چگونه برای جذب این مشتریان اقدام می‌کنید؛
• با چه ترفندهایی آن‌ها را به سمت خرید هدایت خواهید کرد؛
• چه مقدار سرمایه‌ای برای این کار نیاز دارید؟
• روش تولید محصول، نحوه تامین مواد اولیه و غیره شما چگونه است؟
• به چه منابعی مالی، انسانی، سیستمی و غیره‌ نیاز دارید؟
• باید چه هزینه‌هایی را در این مسیر متقبل شوید؟
•  سود تقریبی شما از این کسب‌وکار چقدر است و هزاران نکته مهم دیگر.

به‌طور کلی در این مدل کوچک؛ اما کاربردی یک استراتژی برای کسب درآمد خود تعیین می‌کنید. شاید در نگاه اول تدوین این بوم کار سختی به نظر برسد؛ اما حتما آن را جدی بگیرید. چرا که این روزها بازار رقابت بین کسب‌وکارها بسیار داغ است. بنابراین، حتی اگر ایده‌های پول‌سازی مثل: ساخت سایت فروشگاهی یا غیره در سر دارید، باید برای تضمین موفقیت خود حتما یک بوم کسب‌وکار داشته باشید. چگونه؟ در ادامه نوشتن بوم کسب‌وکار را به صورت گام به گام با هم مرور خواهیم کرد.

چگونه بوم کسب و کار بنویسیم؟ روش تهیه بوم کسب و کار

اگر نگاهی به مدل بوم کسب‌وکار داشته باشید، خواهید دید که از  9 بخش اصلی تشکیل شده است. حتما برای شما هم سوال شده است که نقش این بخش‌ها در بوم کسب و کار چیست و چرا باید آن‌ها را مشخص کرد؟ این 9 مولفه اساسی‌ترین نقش را در موفقیت یا شکست کسب‌‌وکارتان شما ایفا می‌کنند. برای نوشتن بوم کسب‌وکار باید این 9 بخش را پس از تحقیق فراوان و بررسی‌های دقیق تکمیل کنید؛ چرا که بدون تعیین آن‌ها قطعا بعد از مدتی در مسیر سردرگم خواهید شد و به اهداف خود نمی‌رسید. توصیه می‌کنیم که قبل از دست‌به‌کارشدن برای تکمیل این بوم، یک‌بار دیگر نگاهی به هدف کسب‌وکار خود داشته باشید.

حتما می‌گویید که مثلا هدف‌تان از طراحی وب سایت فروشگاهی، فروش و رسیدن‌به‌درآمد است. بله، تمام کسب‌وکارها با همین هدف راه‌اندازی می‌شوند؛ اما داشتن یک هدف کلی و مبهم هرگز شما را به مقصد نمی‌رساند. باید اهداف هوشمندانه‌تر و البته دست‌یافتنی برای خود تعریف کنید که مستلزم مطالعات بیشتر است. حالا یک کاغذ بزرگ، وایت برد یا غیره آماده کنید تا نوشتن بوم کسب‌وکار را شروع کنیم.

گام اول نوشتن بوم کسب و کار؛ بخش‌بندی مشتریان

مشتریان هدف کسب‌وکار شما چه کسانی هستند؟ یعنی محصولات یا خدمات شما به‌درد چه گروهی از افراد جامعه می‌خورد؟ این مشتریان خود را باید بیشتر بشناسید. سن، جنسیت، میزان درآمد، موقعیت جغرافیایی و دیگر مشخصات آن‌ها را حتی شده به صورت فرضی مشخص کنید. حالا تعیین کنید که این افراد چه ویژگی‌های مشابهی دارند؟ انگیزۀ آن‌ها برای خرید محصول یا خدمت شما چیست؟ براساس همین ویژگی‌های مشابه و انگیزه، آن‌ها را گروه‌بندی کنید. به احتمال زیاد حداقل دو گروه مشتری خواهید داشت؛ اما سعی کنید که تعداد این گروه‌ها بیش از 5 تا نشود که باعث سردرگمی‌تان خواهد شد.

در آخر مشخص کنید که کدام‌یک از این گروه‌ها سود بیشتری به شما می‌رسانند و درحال‌حاضر سرمایه‌گذاری روی جذب آن‌ها بازدهی بالاتری دارد. با توجه به شرایط کسب‌وکار خود بین این گروه‌ها اولویت‌بندی کرده و بهترین‌ها را انتخاب کنید. در اولین بخش بوم نام این گروه‌ها را بنویسید.

گام دوم تهیه بوم کسب و کار؛ تعیین ارزش پیشنهادی

حتما می‌پرسید که منظور از ارزش پیشنهادی در بوم کسب و کار چیست؟ بدون شک رقیبان زیادی در بازار دارید که محصولات و خدمات مشابهی ارائه می‌دهند. آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که چرا مشتریان باید شما را به این رقیبان ترجیح دهند؟

شما باید برای کسب‌‌وکار خود یک مزیت رقابتی یا ارزش پیشنهادی تعریف کنید تا مشتریان بازار را به سمت خود بکشانید. این ارزش پیشنهادی می‌تواند قیمت کمتر، کیفیت بالاتر، ارسال رایگان، امکان انتخاب نحوه ارسال کالا از طریق دفاتر پیشخوان و غیره باشد که شما را از رقیبان‌تان متمایز می‌کند. برای مثال، ارزش پیشنهادی شرکت اپل حس خاص‌بودنی است که به مشتریان خود القا می‌کند. این شرکت با کمک همین ارزش پیشنهادی موفق شده است که محصولات خود را با قیمت‌های بسیار بیشتری در مقایسه با رقیبان خود بفروشد.

گام سوم نوشتن مدل بوم کسب و کار؛ مدیریت ارتباط با مشتریان

این روزها کسب‌وکارهایی موفق‌ترند که فقط به فکر جذب مشتری نیستند؛ بلکه تلاش می‌کنند تا با برقراری تعامل بیشتر مشتری را حتی پس از فروش هم حفظ کنند. حتما برای شما هم پیش آمده است که بعد از خرید آنلاین، به طور مرتب از سمت سایت فروشگاهی ایمیل و پیامک دریافت کنید و در جریان تخفیف‌ها و محصولات جدید قرار بگیرید. این پیام‌ها مثال‌هایی از روش‌های حفظ مشتری هستند. در این قسمت از بوم کسب‌وکار باید مشخص کنید که شما چه برنامه‌ای برای جذب و وفادار‌سازی مشتری دارید. برای این کار می‌توانید از سوالات زیر کمک بگیرید:

• از چه طریقی با مشتریان خود ارتباط برقرار خواهید کرد؟
• چگونه پاسخگویی سوالات آن‌ها هستید؟ آنلاین، حضوری، تلفنی یا از طریق ایمیل؟
• برای جذب مشتریان و حفظ آن‌ها از چه لحن، سبک و راهکارهایی استفاده می‌کنید؟
• بعد از فروش برای جلب رضایت بیشتر مشتری و بازگشت او چه برنامه‌هایی دارید؟

اگر یک کسب‌وکار آنلاین دارید، حفظ ارتباط با مشتری از طریق ایمیل را حتما جدی بگیرید. برای شروع می‌توانید از مقالۀ «چگونه ایمیل بسازیم؟» کمک بگیرید.

گام چهارم ساخت بوم کسب و کار؛ تعریف کانال‌ها

چگونه می‌توانید سر راه مشتریان هدف خود قرار بگیرید و توجه آن‌ها را جلب کنید؟ از چه روش‌هایی می‌توانید ارزش پیشنهادی خود را به گوش علاقه‌مندان برسانید؟ کانال‌ها را مکان‌هایی در نظر بگیرید که گذر مشتریان شما به آن‌ها می‌افتد و در آن‌جا می‌توانید محصولات یا خدمات خود را معرفی و عرضه کنید.

شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌ها، گوگل، جلسات، تبلیغات تلویزیونی، بنرها و غیره نمونه‌هایی از کانال‌هایی هستند که ممکن است مشتریان خود را در آن‌ها پیدا کنید. در نظر داشته باشید که علاوه بر پیداکردن کانال‌های جذب مشتری، روش‌های عرضه محصول را هم مشخص کنید و در این بخش بنویسید.

گام پنجم تدوین مدل بوم کسب و کار؛ پیداکردن منابع کلیدی

منظور از منابع کلیدی در بوم کسب و کار چیست؟ هر کسب‌وکاری منابعی دارد که بدون آن‌ها نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد. این منابع الزاما سرمایه‌های مالی نیستند، بلکه سرمایه‌های انسانی، استراتژی‌های خاص، تجهیزات، سیستم‌ها، قدرت برندینگ و غیره هم می‌توانند جز منابع کلیدی به شمار بروند.

برای مثال اگر کسب‌وکار آنلاینی دارید، سایت یا فروشگاه‌ساز اینترنتی که از آن استفاده می‌کنید، جز منابع کلیدی شما محسوب می‌شوند. همین‌طور اگر در شرکت خود فردی دارید که قدرت متقاعدسازی مشتریان را دارد، بدون شک روی او حساب کرده‌اید و جز سرمایه‌های اصلی شما به شمار می‌رود. در این بخش از بوم کسب و کار نه تنها باید لیستی از منابع کلیدی خود را بنویسید، بلکه باید برنامه‌ای برای حفظ یا بهبود آن هم آماده کنید.

گام ششم نوشتن بوم کسب و کار کانواس؛ لیست‌کردن فعالیت‌های اصلی

در این بخش باید لیستی از فعالیت‌هایی را بنویسید که انجام آن‌ها برای رساندن ارزش پیشنهادی به مشتریان ضروری است. فراموش نکنید که این لیست باید تنها شامل فعالیت‌های مرتبط با سایر بخش‌های بوم مدل کسب‌وکار شما باشد و به مدل شما جامه عمل بپوشاند. لیست فعالیت‌های خود را می‌توانید با پاسخ‌دادن به سوالات زیر کامل کنید:

• چه فعالیت‌هایی را باید برای ارائه ارزش پیشنهادی کسب‌وکارتان انجام دهید؟
• چه گام‌هایی را باید برای مدیریت ارتباط با مشتریان خود بردارید؟
• در کانال‌ها باید چه فعالیت‌هایی را باید برای توزیع بهتر اجرایی کنید؟
• با کمک چه اقداماتی می‌توانید ارتباط خود را با مشتریان حفظ کنید؟
• و غیره.

گام هفتم تدوین بوم کسب و کار؛ تعیین شرکای کلیدی

منظور از شریک در این بخش از مدل بوم کسب و کار چیست؟ حتما شما هم شریک را به عنوان کسی می‌شناسید که مانند خودتان برای کسب‌وکار سرمایه‌‌گذاری مالی یا غیره می‌کند و در سود و زیان نهایی هم سهم دارد؛ اما در بوم کسب‌وکار شریک معنای دیگری دارد. در این بوم هر شرکت، همکار، تامین‌کننده و غیره‌ خارجی که برای رساندن ارزش پیشنهادی‌تان به مشتری به کمکش نیاز دارید، شریک کلیدی شما محسوب می‌شود.

برای مثال، گوگل شریک یک فروشگاه اینترنتی برای جذب مشتری، تامین‌کنندگان شریک یک مغازه‌دار، رانندگان شریک اسنپ و غیره محسوب می‌شوند. براساس این مثال‌ها می‌توانید لیستی از شرکای کلیدی خود آماده کنید و در این بخش از بوم کسب‌وکار بنویسید.

گام هشتم نوشتن بوم کسب وکار؛ ساختاربندی هزینه‌ها

قطعا برای ایجاد کانال‌ها، حفظ ارتباط با مشتریان، حفظ منابع کلیدی، همکاری با شرکای اصلی و غیره باید هزینه‌های زیادی را در نظر بگیرید. این هزینه‌ها را باید موبه‌مو روی کاغذ بیاورید. علاوه ‌بر این موارد باید هزینه‌های دریافت مجوزهای قانونی، تامین مکان، تجهیزات و غیره را هم فراموش نکنید. حتی باید برای خودتان هم حقوقی در نظر بگیرید. این کار کمک می‌کند تا ایده یا کسب‌وکارتان را از نظر تامین مالی دقیق‌تر ارزیابی کنید. آیا برای تامین این هزینه‌ها می‌توانید روی سود فروش محصولات یا خدمات‌تان حساب کنید یا باید به سراغ جذب سرمایه‌های دیگری باشید؟

آخرین گام برای تکمیل بوم کسب و کار؛ مشخص‌کردن جریان درآمدی

از چه روش‌هایی ارزش پیشنهادی کسب‌وکار شما به درآمد تبدیل می‌شود؟ با این‌که بیشتر کسب‌وکارها از طریق فروش محصولات یا خدمات به درآمد می‌رسند؛ اما جریان‌های درآمدی دارای مدل‌های مختلفی چون: دریافت حق عضویت یا اشتراک، سود سهام، تعرفه تبلیغات و غیره هم هستند.

در این بخش لیستی از جریان‌هایی که باعث ایجاد درآمد می‌شوند، بنویسید. البته برای نوشتن جریان‌های درآمدی کسب‌وکار خود مهم است که خیال‌پردازی نکنید. برای مثال، یک قیمت‌گذاری منطقی روی محصولات و خدمات خود داشته باشید که مشتریان حاضر به پرداخت آن باشند.

راه‌اندازی یک کسب‌وکار آنلاین با شاپفا

از این‌که تا این‌جا همراه ما بوده‌اید، متشکریم. حالا می‌دانید که بوم کسب و کار چیست و برای نوشتن آن باید چه مراحلی را پشت سر گذاشت. نوشتن یک بوم کسب‌وکار قطعا کار آسانی نیست و زمان‌بر است؛ اما به‌هیچ‌وجه نباید از آن غافل شوید. این ابزار به شما می‌کند تا کاملا اصولی ایده‌های خود را پیاده‌سازی و کسب‌وکارتان را مدیریت کنید. در صورتی‌که سوال یا نظری هم در مورد این بوم کاربردی دارید، در بخش نظرات با ما مطرح کنید.

اگر هم هنوز ایده‌ای مناسبی برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار سودمند در ذهن ندارید، پیشنهاد می‌کنیم که به ساخت سایت فروشگاهی هم فکر کنید؛ چرا که برای راه‌اندازی یک فروشگاه اینترنتی به تخصص یا سرمایه چندانی نیاز ندارید. فروشگاه‌ساز شاپفا در این مسیر شما را همراهی می‌کند تا در کمتر از یک روز سایت خود را طراحی کرده و کسب درآمدتان را شروع کنید. اگر این ایده موردپسندتان واقع شد، می‌توانید با شمارۀ: 67954-021 تماس بگیرید و اطلاعات بیشتری به دست آورید.